Παραγωγή ασφαλών και ποιοτικών οπωροκηπευτικών με περιορισμένα γεωργικά φάρμακα.

(άρθρο του Τάσου Γάτσιου)

 Έντονος προβληματισμός επικράτησε στο 19ο Εντομολογικό Συνέδριο σχετικά με την απαγόρευση πολλών γεωργικών φαρμάκων και τον αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης ανθεκτικότητας των εντόμων – εχθρών στις λίγες δραστικές που παραμένουν σε κυκλοφορία. Η ανησυχία για την ανεπαρκή προστασία των καλλιεργειών από τους εχθρούς τους εκφράστηκε από όλους τους συμμετέχοντες στην σχετική στρογγυλή τράπεζα, επιστήμονες των εκπαιδευτικών και ερευνητικών ιδρυμάτων, υπεύθυνους των δημοσιών υπηρεσιών αλλά και γεωπόνους καταστημάτων που είναι στην πρώτη γραμμή της φυτοπροστασίας. Η απόσυρση των γεωργικών φαρμάκων αναμένεται να ενταθεί μετά τις 22 Ιουνίου 2022, οπότε θα δημοσιευτεί ο νέος ευρωπαϊκός κανονισμός που έχει στόχο την περαιτέρω μείωση χρήσης τους κατά 50% μέχρι το 2030. 

Ταυτόχρονα, οι καταναλωτές ανησυχούν έντονα από δημοσιευμένη έρευνα που δείχνει αύξηση των υπολειμμάτων γεωργικών φαρμάκων που περιέχονται σε φρούτα και λαχανικά παραγωγής Ε.Ε. Είναι απαραίτητο, βέβαια, να γίνονται εντατικοί έλεγχοι και στα εισαγόμενα από τρίτες χώρες τρόφιμα, καθώς εκεί συνεχίζουν και χρησιμοποιούνται οι δραστικές ουσίες που απαγορεύονται εντός Ε.Ε. αυξάνοντας τον κίνδυνο για τους καταναλωτές και δημιουργώντας αθέμιτο ανταγωνισμό στους Ευρωπαίους παραγωγούς. 

Σύμφωνα με όσα ειπώθηκαν στο εντομολογικό συνέδριο, οι βασικότεροι άξονες για την παραγωγή ασφαλών και ποιοτικών οπωροκηπευτικών με την ελάχιστη χρήση εντομοκτόνων είναι οι παρακάτω:

 Εκπαίδευση: Κατά γενική ομολογία το σύστημα χορήγησης Πιστοποιητικού ορθολογικής χρήσης γεωργικών φαρμάκων μέσω εξετάσεων απέτυχε καθώς οι πιστοποιημένοι παραγωγοί δεν φαίνεται να κατέχουν τις απαραίτητες γνώσεις. Απαιτείται η συνολική εκπαίδευση όλων των παραγωγών στην ασφαλή χρήση γεωργικών φαρμάκων και στην ολοκληρωμένη φυτοπροστασία. Διαρκής ενημέρωση και κατάρτιση είναι απαραίτητη και για τους γεωπόνους που ασκούν την φυτοπροστασία. 

Διασύνδεση έρευνας και παραγωγής: Θα πρέπει τα αντικείμενα της έρευνας να πηγάζουν από τα προβλήματα της παραγωγής αλλά και τα αποτελέσματα της έρευνας να γίνονται γνωστά στην παραγωγή, να υπάρχει δηλ. αμφίδρομη επικοινωνία μεταξύ τους. Δυστυχώς, οι Γεωργικές Εφαρμογές που είναι απαραίτητες για να ικανοποιηθεί η παραπάνω ανάγκη αλλά και για την επιτυχή μεταφορά καινοτόμων μεθόδων και νέων τεχνολογιών στη γεωργική πρακτική, έχουν απεμποληθεί από το αρμόδιο Υπουργείο εδώ και δεκαετίες. 

Φυτοϋγεία: Αναμφισβήτητα, είναι προτιμότερο να μην υπάρχει ένας εχθρός στη χώρα ή σε μια περιοχή της, παρά να αναζητούμε τον τρόπο αντιμετώπισής του. Επομένως, έχει ιδιαίτερη σημασία ο έλεγχος της διάδοσης των εντόμων με ιδιαίτερη έμφαση στα φυτά προς φύτευση. Ακόμα και όταν υπάρχει ένα συγκεκριμένο έντομο σε μια περιοχή, η είσοδος νέων πληθυσμών με αυξημένα γονίδια ανθεκτικότητας μπορεί να δυσχεράνει σημαντικά την διαχείρισή του. 

Ολοκληρωμένη φυτοπροστασία: Είναι σημαντικό να εφαρμοστούν οι γενικές αρχές της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας. Επισημαίνεται ότι στο ΥΠΑΑΤ έχουν αναρτηθεί οι Οδηγίες Ολοκληρωμένης Φυτοπροστασίας για τις κυριότερες καλλιέργειες. Πρέπει, όμως, να καθοριστούν και τα οικονομικά όρια επέμβασης για τους σημαντικότερους εχθρούς και καλλιέργειες. 

 Γεωργικές προειδοποιήσεις: Χρειάζεται ενίσχυση του θεσμού, καθώς η ορθή εφαρμογή τους οδηγεί στη μειωμένη χρήση γεωργικών φαρμάκων και στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των εχθρών. Διατήρηση του δημόσιου χαρακτήρα τους και της δωρεάν ενημέρωσης, καθώς τα τελευταία χρόνια παρατηρούνται συντονισμένες προσπάθειες ιδιωτικοποίησης αυτής της υπηρεσίας.

 Ανθεκτικότητα των εντόμων στα γεωργικά φάρμακα: Το φαινόμενο αναμένεται να ενταθεί με τη μείωση των δραστικών ουσιών και είναι απαραίτητη η διερεύνηση και καταγραφή του. Κάποια πρωτόλεια προσπάθεια έχει γίνει στη βάση δεδομένων Γάλανθος, (εικόνα) όπου φαίνεται η επικινδυνότητα του φαινομένου, καθώς ο δάκος της ελιάς στην Καλαμάτα φέρεται να έχει αναπτύξει ανθεκτικότητα σε όλες τις εγκεκριμένες ομάδες εντομοκτόνων, αλλά και η τοπικότητα του, όπως εμφανίζεται σε έρευνες στο Τυμπάκι της Κρήτης για τον αλευρώδη. Απαιτείται η διερεύνηση του φαινομένου σε τοπικό επίπεδο για τις βασικές καλλιέργειες και τους σημαντικότερους εχθρούς και ο εμπλουτισμός της βάσης δεδομένων για την έγκυρη ενημέρωση των γεωπόνων και των παραγωγών. 

Συμπερασματικά, για την αντιμετώπιση της πρόκλησης του διαρκούς περιορισμού γεωργικών φαρμάκων αλλά κυρίως για την παραγωγή ποιοτικών οπωροκηπευτικών με την ελάχιστη επιβάρυνση στο περιβάλλον και στην υγεία παραγωγών και καταναλωτών από τη χρήση χημικών και με αποδεκτό κόστος, απαιτείται στενή συνεργασία των ειδικών επιστημόνων με τους εμπλεκόμενους γεωπόνους και τους παραγωγούς. 

Τάσος Γάτσιος- Γεωπόνος