Η 'Βαμβακάδα των πεύκων' (Marchalina hellenica): Υπάρχει λύση;

Κάθε χρόνο αυτή την εποχή έρχεται στην επικαιρότητα το γνωστό πρόβλημα της 'βαμβακάδας' ή 'βαμβακίασης' των πεύκων, της ασθένειας δηλαδή που προκαλεί το έντομο Marchalina hellenica. Η εικόνα των σκεπασμένων από το άσπρο χνούδι πεύκων είναι πλέον πολύ συνηθισμένη στα πευκοδάση της χώρας μας καθώς και σε αστικά και περιαστικά άλση, πάρκα και πλατείες (εικ. 1).

Εικ. 1

Το Marchalina hellenica είναι ένα ημίπτερο έντομο το οποίο ανήκει στην οικογένεια Margarodidae. Ζει στα πευκοδάση των μεσογεισκών οικοσυστημάτων (κυρίως στην Ελλάδα και την Τουρκία) και συγκεκριμένα στα κλαδιά και τον κορμό των δένδρων. Αναφέρεται να υπάρχει στη χώρα μας τους τελευταίους 2 αιώνες ενώ ολοκληρώνει τον κύκλο του αποκλειστικά σε είδη του γένους pinus (πεύκο).

Το έντομο αυτό τρέφεται από τους χυμούς του δέντρου τους οποίους απομυζεί με το μακρύ σαν στιλέτο στόμα του. Για να προφυλαχθεί από τα έντονα καιρικά φαινόμενα και τους εχθρούς παράγει από τους πόρους του σώματος του βαμβακάδα κηρώδους σύστασης (εικ. 2). To έντομο αφήνει τα αυγά προφυλαγμένα σε σάκο σε μεγάλο πλήθος (200-400 αυγά ανά θέση). Οι εκκολάψεις των νεαρών προνυμφών αρχίζουν στα τέλη Μαΐου και αρχές Ιουνίου (αναλόγως περιοχής). Οι προνύμφες κατευθύνονται σε νεαρούς τρυφερούς βλαστούς των δέντρων, καλύπτοντας όλη την κόμη.

Εικ. 2

Αιτία των συμπτωμάτων είναι ο τρόπος διατροφής του M. hellenica. Με τα στοματικά του μόρια το έντομο κάνει νύγματα στους φυτικούς ιστούς, όπου ο τροφικός του σωλήνας φτάνει ορισμένες φορές να ξεπερνάει σε βάθος το κάμβιο του πεύκου. Απομυζώντας του φυτικούς χυμούς προκαλεί την εξασθένηση του δέντρου, την ξήρανση κλαδίσκων και μέρους της κόμης και τελικά μπορεί να επιφέρει την ολική ξήρανση του πεύκου.

H καταπολέμηση του εντόμου είναι μία από τις δυσκολότερες περιπτώσεις στην σύγχρονη φυτοπροστασία. Ορισμένα χαρακτηριστικά του εντόμου όπως η αναπαραγωγή με παρθενογένεση, ο τρόπος διατροφής του, η παρουσία του πεύκου σε περιοχές του αστικού και περιαστικού περιβάλλοντος, και η έλλειψη σοβαρών φυσικών εχθρών καθιστούν την εξάπλωσή του συχνά ανεξέλεγκτη και την αντιμετώπισή του δύσκολη και ιδιαίτερα δαπανηρή.

Πρακτικά ο μόνος τρόπος καταπολέμησης είναι ο ψεκασμός του δέντρου με κατάλληλο, (εγκεκριμένο) σκεύασμα. Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων δίνει κάθε χρόνο στη δημοσιότητα τον κατάλογο με τα εγκεκριμένα σκευάσματα για την καταπολέμηση του M. Hellenica καθώς και οδηγίες για τον τρόπο και το χρόνο του ψεκασμού. 

Με πρόσφατο έγγραφό του (19-5-2011) το ΥΠ.Α.Α.Τ. δίνει και φέτος τη λίστα με τα  εγκεκριμένα σκευάσματα για την καταπολέμηση του εντόμου, που είναι τα εξής:

• ΧΕΛΛΟΝΑ της εταιρείας ΧΕΛΛΑΦΑΡΜ Α.Ε.
• TRIONA της εταιρείας BASF Agro A.Β.Ε.E.
• ADMIRAL 10 EC της εταιρείας ΧΕΛΛΑΦΑΡΜ Α.Ε.
• SAVONA του κ. Δ. Χαραντώνη

Τα σκευάσματα πρέπει να χρησιμοποιούνται στις δόσεις που αναγράφονται στην ετικέτα τους.

Επιτρέπεται ένας μόνο ψεκασμός με ένα από τα τέσσερα σκευάσματα και ως εκ τούτου ιδιαίτερη σημασία έχει η επιλογή του κατάλληλου χρόνου επέμβασης.

Ο ψεκασμός πρέπει να γίνεται όταν έχουν εκκολαφθεί το 70-75% των νυμφών (έρπουσες μορφές) και το πεύκο δεν έχει μελιτώδη εκκρίμματα. 

Προληπτικός ψεκασμός δεν επιτρέπεται.

Ο χρόνος ψεκασμού αποφασίζεται από το Γεωπόνο του τοπικού Δήμου ή της αντίστοιχης Περιφερειακής Ενότητας, μετά από προσεκτική παρακολούθηση του πληθυσμού του εντόμου, και αξιοποίηση τυχόν στοιχείων που υπάρχουν από προηγούμενες χρονιές.

Απο το Υπουργείο επισημαίνεται ότι ενώ και τα τέσσερα σκευάσματα είναι αποτελεσματικά στην καταπολέμηση του M. Hellenica το καθένα από αυτά έχει διαφορετικές ιδιότητες, επομένως η επιλογή του σκευάσματος έχει να κάνει με τις ιδιαιτερότητες της ψεκαζόμενης περιοχής (πάρκο, άλσος, πλατεία, δασική περιοχή).

Επίσης έναν πλήρη οδηγό για τη βιολογία και την καταπολέμηση του Marchalina Hellenica έχει συντάξει το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, τον οποίο μπορείτε να δείτε  εδώ

Γίνεται κατανοητό από τα παραπάνω ότι η καταπολέμηση του Marchalina Hellenica είναι μία δύσκολη υπόθεση γατί:

• Στα πεύκα που βρίσκονται σε αστικές περιοχές (πλατείες, δημόσια πάρκα και άλση) θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη η όχληση που μπορεί να προκληθεί στο κοινό από τους ψεκασμούς. Έτσι θα πρέπει κάθε φορά να στήνεται μία ολόκληρη 'επιχείρηση' με αποκλεισμό της περιοχής που πρόκειται να ψεκαστεί,  απομάκρυνση αυτοκινήτων και τραπεζοκαθισμάτων που μπορεί να βρίσκονται κάτω από τα δέντρα κλπ.
• Ο ψεκασμός για να είναι αποτελεσματικός προϋποθέτει κατάλληλο εξοπλισμό, εμπειρία και γνώση της βιολογίας του εντόμου.
• Στις δασικές περιοχές, όπου δεν υπάρχει το πρόβλημα της όχλησης των κατοίκων, οι προσβολές συχνά εκτείνονται σε μεγάλη έκταση και είναι δύσκολο από τη μεριά των Δήμων να βρεθεί ο εξοπλισμός και τα κονδύλια  για να ψεκαστεί τόσο μεγάλος αριθμός δέντρων.

Σε κάθε περίπτωση, ο τοπικός Δήμος θα πρέπει να σταθμίσει τις οικονομικές του δυνατότητες και την αναμενόμενη ωφέλεια από τη διενέργεια των ψεκασμών, πριν καταστρώσει ένα πρόγραμμα καταπολέμησης του εντόμου στα όριά του.