Οικοτεχνία – Μια ακόμη ευκαιρία;

Πριν λίγους μήνες εκδόθηκε επιτέλους η ΚΥΑ 4912/120862/5-11-2015 – ΦΕΚ 2468/Β’/17-11-2015) που ρυθμίζει τα θέματα οικοτεχνικής παραγωγής αγροτικών προϊόντων και ενεργοποιήθηκε το σχετικό ηλεκτρονικό μητρώο (Κ.Η.Μ.Ο.). Λέμε επιτέλους επειδή πέρασαν σχεδόν 2 χρόνια από την ψήφιση του Νόμου μέχρι την ουσιαστική έναρξη της οικοτεχνίας με την έκδοση της απαραίτητης ΚΥΑ. Βέβαια αν αναλογιστούμε πως η πρώτη αναφορά σε ιδιοπαραχθέντα από τον αγρότη προϊόντα έγινε στο Ν. 4056/2012 αντιλαμβανόμαστε για πόσα χρόνια “σερνόταν” το θέμα. Και αν αναλογιστούμε πως η κοινοτική νομοθεσία (Καν. 852/2004) ήδη από το 2004 έχει προβλέψει τέτοιας μορφής παραγωγή τροφίμων μόνο να μελαγχολήσουμε μπορούμε.

Τι και ποιους αφορά λοιπόν η οικοτεχνία;

Κατ’ αρχάς αφορά μόνο την παραγωγή τροφίμων και μάλιστα συγκεκριμένων κατηγοριών. Δεν περιλαμβάνει δηλαδή όλα τα παραδοσιακά – χειροποίητα προϊόντα (πχ σαπούνια, κεραλοιφές), γνωστά και ως “artisanal”. Οι κατηγορίες τροφίμων που αφορά αυτή τη στιγμή η οικοτεχνία είναι φυτικά προϊόντα (πχ γλυκά κουταλιού, ζυμαρικά, αρωματικά λάδια), προϊόντα με βάση το μέλι και γαλακτοκομικά. Η διάθεση των προϊόντων οικοτεχνίας σύμφωνα με την τελευταία τροποποίηση του Νόμου (αρ. 46 του Ν. 4384/2016 – ΦΕΚ 78/Α’) μπορεί να γίνεται από το σημείο παραγωγής, σε λαϊκές αγορές, αγορές παραγωγών (αλήθεια, πότε θα εκδοθεί η σχετική ΚΥΑ που εκκρεμεί τουλάχιστον 3 χρόνια;), εκδηλώσεις (πχ πανηγύρια) αλλά και σε καταστήματα και επιχειρήσεις μαζικής εστίασης (πχ εστιατόρια, ταβέρνες).

Οι βασικές προϋποθέσεις για τη συμμετοχή στην οικοτεχνική παραγωγή είναι δύο. Ο οικοτέχνης πρέπει να είναι κατά κύριο επάγγελμα αγρότης και να παράγει ο ίδιος το κύριο συστατικό του οικοτεχνικού προϊόντος. Εξυπακούεται ότι κατά την παραγωγή πρέπει να γνωρίζει και να τηρεί τους κανόνες για την υγιεινή και την ασφάλεια των τροφίμων.

Η διαδικασία είναι σχετικά απλή. Ο ενδιαφερόμενος αγρότης καταθέτει αίτηση εγγραφής αποκλειστικά ηλεκτρονικά μέσω της σχετικής ιστοσελίδας του Υπουργείου (http://e-services.minagric.gr/) και εν συνεχεία εντός δέκα ημερών προσκομίζει στην αρμόδια ΔΑΟΚ τα εξής δικαιολογητικά:

• Βεβαίωση που αποδεικνύει ότι είναι κατά κύριο επάγγελμα αγρότης (εκδίδεται από τα Τμ. Αγροτικής Ανάπτυξης του ΥπΑΑΤ – πρώην ΚΕΠΠΥΕΛ)
• Αντίγραφο δήλωσης ΟΣΔΕ του ίδιου έτους
• Απόδειξη πληρωμής ηλεκτρονικού παραβόλου (10€)
• Υπ. Δήλωση συμμόρφωσης με τις απαιτήσεις υγιεινής για την παραγωγή τροφίμων

Μετά τον έλεγχο των δικαιολογητικών από τη ΔΑΟΚ ειδοποιείται ο ενδιαφερόμενος για την εγγραφή του ή για τυχόν απόρριψή του στο ΚΗΜΟ. Η όλη επικοινωνία γίνεται ηλεκτρονικά επομένως χρειάζεται προσοχή ώστε το e-mail που δίνει ο ενδιαφερόμενος να είναι έγκυρο και φυσικά να το ελέγχει τακτικά. Με την εγγραφή δίνεται και κωδικός οικοτέχνη και εκεί ολοκληρώνεται η διαδικασία. Οι ΔΑΟΚ διενεργούν ετησίως ελέγχους στο 10% των μονάδων που έχουν εγγραφεί στο Κ.Η.Μ.Ο. αλλά έλεγχοι γίνονται και από άλλους φορείς, όπως ο ΕΦΕΤ.

Το πραγματικά ενδιαφέρον και αξιόλογο στην υπόθεση της οικοτεχνίας είναι ότι βλέπουμε στην πράξη το νέο μοντέλο που έχει συζητηθεί ευρέως τα τελευταία χρόνια όσον αφορά την απλοποίηση της αδειοδότησης και τη μείωση της γραφειοκρατίας. Στην ουσία μπορεί ένας αγρότης να εγγραφεί και να ξεκινήσει την οικοτεχνική παραγωγή και διάθεση των προϊόντων χωρίς σχεδόν κανένα προκαταρκτικό έλεγχο από τις υπηρεσίες.

Και εδώ είναι το μεγάλο στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί αν θέλουμε το νέο αυτό μοντέλο να επικρατήσει και να γενικευτεί. Απαιτείται αλλαγή νοοτροπίας και τρόπου λειτουργίας τόσο από τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες όσο και από τους αγρότες-οικοτέχνες. Μπορούν οι αγρότες να καταλάβουν ότι η δήλωση που υποβάλλουν για την τήρηση των προϋποθέσεων υγιεινής για τα τρόφιμα δεν είναι μια ακόμη Υπ. Δήλωση αλλά ότι πρέπει να διαβάσουν, να καταλάβουν και να εφαρμόσουν ουσιαστικά τις διαδικασίες που προβλέπονται ώστε να παράγουν ασφαλή προϊόντα; Είναι έτοιμοι να ζητήσουν (και να πληρώσουν) τεχνική βοήθεια αν δεν είναι οι ίδιοι σε θέση να τα κάνουν αυτά; Είναι έτοιμες οι υπηρεσίες να αξιολογήσουν και να ελέγξουν τη ουσία της παραγωγικής διαδικασίας και να μην “οχυρώνονται” πίσω από έγγραφα και πιστοποιητικά; Είναι έτοιμες να “χτίσουν” την εμπιστοσύνη του κοινού στα προϊόντα οικοτεχνίας μέσω των αποτελεσματικών ελέγχων αλλά και την παραδειγματική τιμωρία όσων παραβιάσουν τους όρους υγιεινής παραγωγής; (οι πολιτικοί παράγοντες είναι έτοιμοι να το δεχτούν;)

Η παραγωγή τροφίμων οικοτεχνίας μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά τον αγρότη τη σημερινή εποχή, δίνοντάς του πρόσβαση απευθείας στην αγορά και επιτρέποντάς του να δώσει ο ίδιος προστιθέμενη αξία στο προϊόν του απολαμβάνοντας μεγαλύτερο εισόδημα. Απαιτείται, όμως, σοβαρότητα και συνέπεια από όλους και πρωτίστως από τους αγρότες-οικοτέχνες γιατί αρκούν λίγα λάθη για να δυσφημιστεί η οικοτεχνία, να χαθεί η εμπιστοσύνη του καταναλωτή και να καταρρεύσει το εγχείρημα της απλοποίησης των διαδικασιών.