Anoplophora chinensis: Το έντομο που απειλεί με τεράστιες ζημιές την ελληνική δενδροκομία εάν (και όταν) έρθει στην Ελλάδα.

Εικ. 1: Ενήλικο άτομο Anoplophora chinensis

Συνεχίζοντας μία σειρά άρθρων μας που έχουμε ξεκινήσει από την αρχή ακόμα της λειτουργίας του ιστολογίου, και αναφέρονται σε εχθρούς και ασθένειες που αποτελούν σχετικά καινούργιες και πολύ σοβαρές απειλές για την αγροτική παραγωγή, θα αναφερθούμε σήμερα σε ένα έντομο που μπήκε σχετικά πρόσφατα στην Ευρώπη και ήδη έχει προκαλέσει μεγάλες καταστροφές σε οπωρώνες στην βόρεια Ιταλία. 
 Πρόκειται για το ξυλοφάγο έντομο Anoplophora chinensis το οποίο είναι ιθαγενές της Νοτιοανατολικής Ασίας (Κίνα, Ταϊβάν, Κορέα, Ιαπωνία, Μαλαισία) και η εισαγωγή του στην Ευρώπη έγινε, κατά πάσα πιθανότητα, με φυτά Bonsai που εισήχθησαν από την Ασία. Κυριότερη εστία προσβολής του αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη είναι η περιοχή της Λομβαρδίας στη Βόρεια Ιταλία, όπου έχει προκαλέσει σοβαρές ζημιές και έχουν εφαρμοστεί και ειδικά προγράμματα για την καταπολέμησή του. 
 Το έντομο και τα συμπτώματά του: Το Anoplophora chinensis είναι ένα ξυλοφάγο σκαθάρι, χρώματος μαύρου με λευκά στίγματα, (εικ. 1) και μήκους 25 mm περίπου το αρσενικό και 35 mm το θηλυκό. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά πολυφάγο είδος αφού προσβάλλει πολύ μεγάλο αριθμό καρποφόρων και καλλωπιστικών δέντρων και θάμνων. Αναφέρουμε ενδεικτικά τα εσπεριδοειδή, πυρηνόκαρπα, μηλοειδή και πλήθος δασικών και καλλωπιστικών ειδών όπως πλατάνι, λεύκα, ιτιά, φτελιά, σφένδαμος, δάφνη κ.ά. 
 Η εναπόθεση των αβγών από το θηλυκό γίνεται ατομικά κάτω από τον φλοιό των δέντρων, συνήθως στην περιοχή ακριβώς πάνω από την επιφάνεια του εδάφους και μέχρι το ύψος των 60 εκατοστών. Εξωτερικά τα σημεία ωοθεσίας φαίνονται ως μικρές σχισμές στον φλοιό, σχήματος ανάποδου Τ. Κάτω από κάθε τέτοια σχισμή υπάρχει ένα και μόνο αβγό. Τα αβγά είναι ευδιάκριτα (μήκους 5 mm περίπου) χρώματος κρεμ-λευκού που όσο πλησιάζουν στην εκκόλαψη γίνεται κίτρινο-καφέ. (εικ. 2). 

Εικ. 2: Αβγά Anoplophora chinensis

Εικ. 3: Προνύμφη Anoplophora chinensis μέσα σε κορμό δέντρου

 Η προνύμφη είναι άποδη και φτάνει σε μήκος τα 45 mm σε πλήρη ανάπτυξη (εικ. 3). Το χρώμα της είναι υπόλευκο, με κάποιες κίτρινες χιτινισμένες περιοχές στον προθώρακα και καφέ κεφάλι. Οι προνύμφες αμέσως μετά την εκκόλαψή τους σκάβουν στοές, αρχικά κάτω από τον φλοιό των δέντρων και στη συνέχεια εισέρχονται στους ιστούς του ξύλου στο κατώτατο τμήμα του κορμού και στις ρίζες. Αφού ολοκληρώσουν την ανάπτυξή τους μέσα στο ξύλο οι προνύμφες εξέρχονται ως ενήλικα πλέον, ανοίγοντας χαρακτηριστικές οπές εξόδου, οι οποίες είναι εμφανείς στο κατώτερο τμήμα του κορμού και στις επιφανειακές ρίζες (εικ. 4). 

Εικ. 4: Χαρακτηριστικές οπές εξόδου στη βάση του κορμού και τις επιφανειακές ρίζες.

 Τα ενήλικα τρέφονται από φύλλα και νεαρούς βλαστούς προκαλώντας την ξήρανσή τους.  
 Τρόπος μετάδοσης: Τα ενήλικα πετούν με ευκολία και σε αρκετά μεγάλες αποστάσεις. Στο διεθνές εμπόριο ο πιο πιθανός τρόπος μετάδοσης είναι με αβγά, προνύμφες ή νύμφες που διακινούνται με ξυλώδες φυτικό υλικό (περιλαμβανομένων και των φυτών bonsai) και πιθανόν με ξύλινα μέσα συσκευασίας. 
 Τρόποι αντιμετώπισης: Η καταπολέμηση του Anoplophora chinensis με χημικά μέσα είναι πολύ δύσκολη έως αδύνατη, όπως και σε όλα τα ξυλοφάγα είδη. Διερευνώνται επίσης μέθοδοι βιολογικής καταπολέμησης με παρασιτικούς μύκητες. Επομένως, πρωταρχική σημασία για τον έλεγχό του έχει η πρόληψη της διάδοσής του. 
 Αφού ο πιο πιθανός τρόπος μετάδοσης του εντόμου είναι μέσω του εμπορίου πολλαπλασιαστικού υλικού αλλά ενδεχομένως και ξύλινων μέσων συσκευασίας η μεγαλύτερη πιθανότητα εγκατάστασης του εντόμου εντοπίζεται κοντά στα φυτώρια, τα κέντρα εμπορίας και τα σημεία εισόδου της χώρας. Η εισαγωγή φυτών, στα οποία έχει εντοπιστεί το επικίνδυνο αυτό έντομο, από χώρες στις οποίες είναι γνωστή η παρουσία του, επιτρέπεται μόνο αν υπάρχει συνοδευτικό πιστοποιητικό. Αντίστοιχα έγγραφα είναι αναγκαία και για διακίνηση φυτών από οριοθετημένες ζώνες μιας χώρας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2012:064:0038:0047:EL:PDF) 
 Κάθε φυτωριούχος, διακινητής φυτωριακού υλικού και παραγωγός, σε περίπτωση που διαπιστώσει ύποπτα συμπτώματα στα φυτά του θα πρέπει να επικοινωνήσει άμεσα με την Δ/νση Αγροτικής Οικονομίας & Κτηνιατρικής της Περιφερειακής του Ενότητας. Το πλέον χαρακτηριστικό και εμφανές σύμπτωμα είναι οι χαρακτηριστικές οπές εξόδου του εντόμου που παρατηρούνται κοντά στη βάση του κορμού. 
 Στην περίπτωση διαπιστωμένης προσβολής και εγκατάστασης του εντόμου σε μια περιοχή, μοναδικός πλέον τρόπος αντιμετώπισης είναι η καταστροφή των προσβεβλημένων φυτών. Βέβαια στην περίπτωση του Anoplophora chinensis δεν αρκεί μόνο να καταστρέψει κανείς το υπέργειο τμήμα του φυτού αλλά και ολόκληρο το ριζικό σύστημα, πράγμα πολύ δύσκολο και πολυδάπανο. Οι Ιταλοί στην περιοχή της Λομβαρδίας έχουν δαπανήσει τεράστια ποσά για το σκοπό αυτό και χρησιμοποιούν ειδικά μηχανήματα τα οποία ξεριζώνουν ολόκληρα δέντρα και τα θρυμματίζουν μαζί με τις ρίζες τους. 
 Φυσικά δεν θέλουμε να σκεφτόμαστε τι θα συμβεί σε περίπτωση εισόδου και εγκατάστασης του εντόμου στη χώρα μας. Με δεδομένο το κλίμα της Ελλάδας που ευνοεί ιδιαίτερα την ανάπτυξη του εντόμου, αλλά και την ανυπαρξία πρόβλεψης και υποδομών για παρόμοιες καταστάσεις, το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι οι ζημιές που προκαλεί το κόκκινο σκαθάρι στους φοίνικες θα μοιάζουν τότε με …παιδική χαρά!